Ải Nam Quan và Ải Bắc Quan.

Ải Nam Quan

Ải Nam Quan (nghĩa là Cửa ải nhìn về phương Nam), là một cửa khẩu biên giới của Trung Quốc trên biên giới Trung Quốc - Việt Nam. Ải Nam Quan dựng từ năm Gia Tĩnh nhà Minh, đến năm Ung Chính thứ 3 (1725) nhà Thanh, án sát tỉnh Quảng Tây là Cam Nhữ Lai tu bổ lại có tên nữa là "Đại Nam Quan", phía đông là một dải núi đất, phía tây là một dải núi đá, đều dựa theo chân núi xây gạch làm tường, gồm 119 trượng, cửa quan đặt ở quãng giữa có biển đề "Trấn Nam Quan", dựng từ năm Ung Chính thứ 6 (1728) triều Thanh, có một cửa, có khóa, chỉ khi nào có công việc của sứ bộ mới mở.

Bản đồ thể hiện khu vực biên giới Việt-Trung.

Tranh vẽ miêu tả Ải Nam Quan.

Hình ảnh chuột Mickey cầm súng đứng gác giúp ta ước đoán bức ảnh được chụp vào những năm 30, khi hình tượng chuột Mickey trở nên nổi tiếng khắp thế giới. Bảng chỉ dẫn mang dáng hình cửa ải ghi rõ khoảng cách từ Đồng Đăng đến Ải Nam Quan do nhà Thanh dựng lên là 4 km. Hoạt động canh giữ cửa khẩu biên giới thể hiện qua số lượng binh sĩ và các xe quân sự.

Chỉ dẫn ghi trên tường: Đường sang Trung Hoa đi tới cổng Nam Quan. Hình này chụp từ bên đất Đồng Đăng.

Đồng Đăng - Đồn canh của Pháp trên đường biên giới. Nhìn về phía Nam của Ải Nam Quan. Đã hiện ra vệt mờ của bức tưòng thành trên sườn dốc của ngọn núi bên phải dẫn tới điểm cao nơi đặt đồn canh của Pháp.

Đồn Pháp nhìn từ Ải Nam Quan.

Đường lên biên giới Việt - Trung đi qua những ngọn núi. Đường mòn quanh co, gập ghềnh qua những sườn dốc nguy hiểm.

Làng Nậm Quất của Trung Quốc. Đây là ngôi làng đầu tiên gặp phải sau khi đi qua của ải Nam Quan của Trung Quốc.

Dòng lưu bút ghi ngày 17.04.1911. Bưu cục Lạng Sơn đóng dấu ngày 19.04.1911. Làng Nậm Quất giữa hình.

Ngôi làng Làng Nậm Quất. Hai dãy nhà lá nằm bên con đường lát đá. Đây có lẽ là khu dân cư, cuối đường có một khu nhà ngói khang trang hơn có lẽ là doanh trại hoặc khu gia binh

Đường đi Long Châu chạy qua khu vực những đồi cỏ.

Phong cảnh đường đi Long Châu.

Một ngôi miếu ở gần Ải Nam Quan.

Đường đến biên giới Việt-Hoa chụp ở Đồng Đăng.

"Đồn và lô cốt địa đầu Bắc Bộ" - Nam Quan: Cửa khẩu sang Trung Quốc. Đồn biên giới Trung Quốc và lô cốt Pháp.

Viên quan nhà Thanh phụ trách Trấn Nam Quan.

Một viên quan nhà Thanh chỉ huy quân đội trấn giữ cửa ải.

Viên quan nhà Thanh cùng tùy tùng mang cờ phướn khi sang giao tế vùng đất thuộc Pháp.

Cổng Trung Hoa (Chinese gate, tức Ải Nam Quan) nhìn từ phía Trung Quốc trước khi bị phá.

Hình trên là cửa ải Nam Quan được Tàu xây lại sau khi cửa ải cũ bị thiếu tướng Pháp De Négrier cho phá tan khi đánh đuổi quân Tàu trong trận chiến chiếm lại Lạng Sơn năm 1885.

Hai phía Ải Nam Quan của Việt Nam cũng có hai bờ tường chạy về hai ngọn núi, nhưng ngắn hơn và có hình bậc thang.

Ải Nam Quan (trước) năm 1905. Dù hướng chụp chính diện làm cho cửa quan của Việt Nam lẫn vào công trình đồ sộ của nước lớn Trung Hoa, nhưng vẫn thấy rõ hai tầng mái của hai cửa quan. Hai phía Ải Nam Quan của Việt Nam cũng có hai bờ tường chạy về hai ngọn núi, nhưng ngắn hơn và có hình bậc thang.

Vùng đệm nằm giữa hai cửa quan. Hướng chụp vẫn từ phía Việt Nam. Người chụp đứng trên sườn núi, ngay sau phia bức tường đá. Quả là người Trung Hoa rào rậu rất kĩ. Trấn Nam Quan (cửa quan của Trung Hoa) xây liền sau bờ tường thành chạy từ trên ngọn núi đá vôi xuống. Chỗ cao nhất của bờ thành gần tới mái của cửa quan. Bên trái bức ảnh, ở lưng chừng núi có một công trình giống ngôi miếu.

Ải Nam Quan nhìn về phía Trung Quốc.

Sang địa phận Trung Hoa. Đối diện với cổng có một bức bình phong chắn ngang.

Các quan chức Pháp - Hoa chụp ảnh kỉ niệm bên bức bình phong. Bức bình phong này che chắn không cho người ở cổng Bắc Quan dòm ngó sang đất Tàu.

Ải Nam Quan nhìn từ điểm cao phía Trung Hoa. Vẫn thấy rõ bức bình phong và cụm nhà ngói trước cổng quan. Trên đỉnh núi bên trái có một danh trại khá lớn. Lúc này Ải Nam Quan chỉ còn một mái.

Dấu bưu điện 1911. Hãy để ý đến hai người đàn ông mặc Âu phục mầu trắng đứng gần bức tường bao của cụm nhà trước cổng quan. Vóc dáng, tư thế, và đồng phục cho biết họ có thể là những viên chức Pháp làm việc tại văn phòng quản lý biên giới. Cụm nhà nhỏ nơi họ đứng trước kia Quan Đế Miếu (miếu thờ Quan Công).Ta dễ dàng nhận thấy Trấn Nam Quan chỉ còn một mái lầu và xuất hiện hàng lan can.

Ải Nam Quan lúc này đã mất phần lầu.

Những đứa trẻ Trung Hoa trong đất Mục Nam Quan. Mục này được tu sửa thêm do các viên quan trông nom, nhưng vẫn còn giữ bức bình phong che chắn. Ta dễ dàng nhận thấy Trấn Nam Quan chỉ còn một mái lầu và xuất hiện hàng lan can.

Ải Nam Quan năm 1931, lúc này đã không còn phần lầu.

Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc tiến vào Hữu nghị, ngày 11 tháng 12 năm 1949.

Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc tiến vào Hữu nghị, ngày 11 tháng 12 năm 1949

Ải Bắc Quan

Quan sát bức hình cho thật kỹ ta thấy: Có một căn nhà nhỏ, tường xây ... Đó chính là "CỬA BẮC QUAN" hay là "CỔNG BẮC QUAN" hay là 'TRẤN BẮC QUAN", hay là " ẢI BẮC QUAN". Có nghĩa là khách trước khi đi sang bên kia đất Trung Hoa phải trình giấy tờ ở cửa (cổng) này. Cổng này gọi là "Công quán", bây giờ gọi là "Cửa khẩu", "Cửa ải", hay là "Đồn biên phòng", hay là:"Trạm hải quan". Cổng này chính là ẢI BẮC QUAN do triều đình An nam xây lên.

Tổ Tiên ta trong công cuộc dựng nước và giữ nước , muốn đứng vững trước kẻ láng giềng rộng lớn hung hãn, để "thủ đất", để giữ "thế nước" mảnh đất nhỏ hẹp phương Nam, Tổ Tiên ta chỉ xây "CỔNG BẮC QUAN" nhỏ xíu chỉ bằng 1/10 "TRẤN NAM QUAN" của Tàu. Ý nói rằng: Chúng tôi không có ý nhòm ngó đất Bắc, (dù trong lịch sử thời nhà Lý, Tướng quốc Lý Thường Kiệt đã từng cất quân Đại Việt qua đánh hạ 3 thành châu Liêm, Khâm, Ung đất Quảng Châu, Quảng Tây 1075-1076. Ở đây chúng tôi cũng xin nấn mạnh ý nghĩa của từ "Trấn Nam Quan"; đấy là Tàu ở đất Quảng Châu Quảng Tây vẫn còn ngay ngáy sợ quân Đại Việt của Lý Thường Kiệt). Ý của tổ tiên chúng tôi là muốn bày tỏ sự khiêm cung của một nước nhỏ, thưa dân, tài vật ít ... chỉ xây cổng nhỏ.

Một bức bưu thiếp rất đẹp và có giá trị bởi dòng lưu bút của người sử dụng cho biết vị trí Ải Nam Quan và vị trí Ải Bắc Quan, Ải Bắc Quan nhỏ như cái trạm kiểm soát do triều đình An Nam xây cách tỉnh lỵ Lạng Sơn 17 km. Phía sau là Ải Nam Quan của Trung Quốc xây.

Khoảng cách chụp gần lại, phân biệt rất rõ hình dáng của hai cửa ải.

Cận cảnh hai Ải Nam Quan và Ải Bắc Quan.

Toàn cảnh Ải Nam Quan nhìn từ phía Đồng Đăng. Đã thấy rõ hai cửa quan: cửa của Việt Nam nhỏ bé, khiêm nhường, một tầng mái, cửa của Trung Hoa lớn hơn, hai tầng mái. Một dải tường thành chạy lên núi từ hai bên cửa quan Trung Hoa. Trên con đường chạy về cận cảnh bức ảnh có một số nhân vật đang di chuyển. Rõ ràng, mặc dù về mặt tự nhiên đây là vùng rừng núi, nhưng cả người Pháp và nhà Thanh đều chủ ý để khu vực cửa khẩu trơ trọc nhằm theo dõi mọi biến động.

Ải Bắc Quan nhìn từ phía Việt Nam.

Bức ảnh với nhiều chú thích.

Ải Bắc Quan và Ải Nam Quan nhìn từ phía Việt Nam.

Cận cảnh Ải Bắc Quan. Chính người Pháp chụp ảnh còn sai lầm giửa Ải Nam Quan và Ải Bắc Quan. Bức ảnh trên thấy rõ ràng về hai cổng ải. Trạm nhỏ phía trước chính là ải Bắc Quan. Phía sau to lớn hai tầng chính là Mục Nam Quan. Người Pháp gọi là cổng Nam Quan. Ta gọi là Ải Nam Quan. Thật ra ta phải gọi là Mục Nam Quan mới nói lên thâm ý của Tàu (nhìn về phương Nam).